Ηλιακό ρολόι στο Δίον
Μεγάλη προσπάθεια καταβλήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες για τη σωστή μέτρηση του χρόνου. Αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν δυο κατηγορίες οργάνων/μηχανισμών: τα υδραυλικά ρολόγια που είχαν κοινό πρόγονό τους την κλεψύδρα («κλέπτειν ύδωρ») και τα ηλιακά ρολόγια, που πρόγονό τους είχαν τον γνώμονα και τα σκιοθηρικά όργανα. Τον γνώμονα πρωτοκατασκεύασε ο Αναξίμανδρος, ενώ του πρώτου ηλιακού ρολογιού εφευρέτης και κατασκευαστής ήταν ο Απολλώνιος ο Περγαίος (από την Πέργη της Παμφυλίας), ο τρίτος σε αξία μαθηματικός της εποχής μετά τον Αρχιμήδη και τον Ευκλείδη. Εκτός από τα ηλιακά ρολόγια ασχολήθηκε και με την κατασκευή υδραύλων, δηλαδή υδραυλικών μουσικών οργάνων που λειτουργούσαν με νερό. Διασώθηκαν 4 έργα του και χάθηκαν 17 (!)
Τα ηλιακά ρολόγια είναι η πιο διαδεδομένη ομάδα μηχανισμών και οργάνων της ελληνιστικής περιόδου, αρχιτεκτονικά ευρήματα μοναδικά στο είδος τους παρά τη στατική μορφή τους. Αποτελούνταν από ένα γνώμονα που έριχνε τη σκιά του πάνω σ’ ένα σύστημα εγχάρακτων ενδείξεων που οι αρχαίοι αποκαλούσαν «ανάλημμα».Το ανάλημμα περιλάμβανε δυο καμπύλες :
η πλησιέστερη προς το γνώμονα αντιπροσώπευε την άκρη της σκιάς την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου και είχε μικρότερο μήκος. Η δεύτερη και πιο μακριά καμπύλη αντιπροσώπευε την πορεία της σκιάς την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου.Μια ευθεία γραμμή ανάμεσα στις δύο καμπύλες αντιπροσώπευε την διαδρομή της σκιάς στις ημέρες της ισημερίας και όριζε την κατεύθυνση από τα ανατολικά προς τα δυτικά.Οι δυο καμπύλες συνδέονταν με γραμμές που σχημάτιζαν έντεκα ευθύγραμμα τμήματα, τα οποία επέτρεπαν την ανάγνωση της ώρας.
Το κεντρικό τμήμα, στο οποίο έπεφτε η σκιά το μεσημέρι, προσδιόριζε τη διεύθυνση Βορρά-Νότου.Τα ηλιακά ρολόγια ήσαν τοπικής χρήσεως σ’ αντίθεση με τα μεταφερόμενα ηλιακά ρολόγια, που αποτέλεσαν εξέλιξή τους και χρησίμευσαν επί πλέον είτε ως αστρονομικά όργανα είτε ως ναυτικά
